شیخ عبدالقادر گیلانی رحمة الله علیه فرموده اند :
مردم چهار نوع هستند :
اول :کسیکه زبان و قلب ندارد و آن ، گنهکاری مغرور و جاهل است که خداوند به او توجهی ندارد و در «مصاحبت ودوستی»اوهیچ خیری نیست؛امثال چنین فردی،همچون پسمانده های بی ارزش هستند،مگر اینکه خداوندرحمت خود را شامل ایشان نموده،دلهایشان را بسوی ایمان هدایت کند وآنگاهاعضا وجوارح آنها رابه طاعت وعبادت خود مشغول گرداند . پس بپرهیز از اینکه از این گروه بوده وبه آنان علاقه مند ومتوجه باشی ،چراکه آنان مورد خشم وغضب و عدم رضایت خداوند قرار گرفته،اهل آتش جهنم هستند ؛ ازخداوند متعال می خواهیم که ماراازشرآنان پناه دهد.اما اگر کسی در زمره ی علمای الهی و معلم خیر ونیکی باشد،حتما باید پیش آنان به منظور دعوت به خیروانجام عبادات برودوهم صحبتی نماید .
دوم : کسی که زبانی « پر ادعا » دارد اما قلب « بیدار » ندارد :
) چنین کسی از حکمت سخن می گوید اما بدان عمل نمی کند.
۲) مردم را به سوی خداوند فرا می خواند ولی خود از خداوند گریزان است .
۳) از دیگران عیب جویی میکندوعیبشان راناپسندمی شمارداماخودش همواره به آن عیوب گرفتار است .
۴) درمقابل مردم،خود راپارساوپرهیزگارجلوه می دهدامادرمقابل خداوندمرتکب گناهان بزرگ می شود .
۵) در خلوت همچون گرگی است که لباس انسانیت پوشیده است .
پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم از دوستی با چنین کسانی هشدار داده است آنجا که میفرمایند : «مخوف ترین چیزی که ازآن بر امتم می ترسم،هرمنافق زبان آورودانازبان است » (1) ؛ از شرچنین اشخاصی به خداوند پناه می بریم .باید از چنین کسی به سرعت دور شویم تا با زبان شیرین خود ، تو
را جذب و اغفال و گمراه نکند .
سوم : کسی که قلبی بدون زبان « و شعار » دارد و او شخص مومنی است که خداوند از بندگانش او را
پوشیده و در کنف حمایت خود نگه داشته است و او را بر عیوب خود آگاه و بینا نموده و قلبش را نورانی
کرده و خطرات مخالطت با مردم را به او شناسانده است.این شخص یکی از اولیای خداست و همه ی خیر
و نیکی ها نزد اوست ؛ پس تو ، حتما به او نزدیک شو و با او مصاحبت و همنشینی داشته باش .
چهارم : کسی است که در ملکوت « آسمانها » ، عظیم و بزرگ نامیده خوانده می شود ، چنان که پیامبر
صلی الله علیه و آله و سلم فرموده اند :« هر کسی که بیاموزد و ( به دیگران ) بیاموزاند ، نامش در ملکوت آسمانها بزرگ و عظیم نوشته می شود »
(2) . چنین کسی به خداوند و آیات الهی عالم واقعی است وخداوند اورا«از میان بندگانش »
برگزیده است . او غایت و سرانجام کمال آدمی است و مافوق این منزلت ، جایگاهی نیست ، مگر نبوت ؛
« اگر تو چنین کسی را یافتی » به طور قطع ملازم او باش و هوشیار باش که با وی دشمنی نکنی .
من بااین بیان،اقسام مردم رابرای شما بازگو کردم پس اگرطالب هستی مراقب ومواظب نفس خود باش
که از کدام و با کدام گروه باشد .
خداوند ما و شما را به آنچه که دوست می دارد و بدان راضی است هدایت کند .
(1) رواه ابن عدی فی الکامل 3/970
(2) کنز العمال ( 28850 ).
منبع : در محضر عبدالقادر گیلانی رحمة الله علیه
مولف : صالح احمد الشامی
مترجم : محمد عزیز حسامی